Historia

3 Pułk Ułanów powstał w listopadzie i grudniu 1917 roku w składzie I Korpusu Polskiego. Następnie współdziałał z 1 Dywizją Strzelców Polskich. 3 lipca 1918 roku został rozformowany.
W skład 3 Pułku Ułanów weszły następujące pododdziały jazdy:
– szwadron rotmistrza Cypriana Bystrama wydzielony ze składu Samodzielnej Brygady Gwardii, jako 1 szwadron,
– oddział podrotmistrza Jana Reliszko z 13 Dywizji Kawalerii (rosyjskiej),

jako 2 szwadron,
– oddziały z 5 i 14 Dywizji Kawalerii (rosyjskiej), jako 3 szwadron rotmistrza Mikołaja Koiszewskiego,
– oddział rotmistrza Konstantego Plisowskiego, jako 4 szwadron,
– szwadron rotmistrza Władysława Dąbrowskiego z Zapasowego Pułku w Syzraniu, jako 5
– oddziały rotmistrza Stefana Strzemieńskiego, jako 6 szwadron,
– szwadron z dywizjonu pułkownika Wysockiego, jako 7 szwadron rezerwowy.

13 października 1918 roku w Warszawie pułkownik Stefan Strzemieński przystąpił do organizacji pułku ułanów. Odtworzony został już w listopadzie 1918 w Warszawie, a jeden z jego szwadronów sformowano w Zagłębiu Dąbrowskim. Poszczególne jego szwadrony brały udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie, Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej.

W styczniu 1919 roku dwa szwadrony pułku skierowane zostały na front do Małopolski Wschodniej, gdzie prowadził walki z wojskami ukraińskimi. Następnie od kwietnia 1919 już całością sił wziął udział w zagonie na Łuniniec i w walkach o Mińsk.

W działaniach na Białorusi pułk uczestniczył do maja 1920 roku.

Następnie w składzie 3 Armii dowodzonej przez generała Edwarda Rydza-Śmigłego wziął udział w wyprawie kijowskiej przeciwko oddziałom bolszewickim. Początkowo stanowiąc jej straż przednią a od momentu rozpoczęcia odwrotu przez 3 Armię straż tylną. Stoczył krwawe walki m.in. pod Nową Heblą, Kniahininem.

3 Pułk Ułanów wziął udział w polskiej kontrofensywie w składzie IV Brygady Jazdy staczając w dniach 15-16 sierpnia 1920 ciężką walkę pod Cycowem. Po bitwie wziął udział w pościgu za wojskami przeciwnika na kierunku Biała Podlaska–Białystok–Augustów. W rejonie Augustowa doszło do walk z wojskami litewskimi.
Pułk wziął tam udział w bitwie nad Niemnem, a po zawarciu rozejmu pozostał na linii demarkacyjnej do połowy 1921 roku.

16 października 1921 roku pułk otrzymał sztandar oraz miano „Dzieci Warszawy”.

Nazwa ta, przyznana przez Radę Narodową Miasta Stołecznego Warszawy, nie została oficjalnie uznana przez Ministerstwo Spraw Wojskowych.

W tym samym roku, po wprowadzeniu w życie pokojowej organizacji jazdy, pułk został włączony w skład V Brygady Jazdy.

W czerwcu 1922 roku pułku uczestniczył w przejmowaniu części Górnego Śląska przyznanego po plebiscycie. W 1922 roku pułk skierowany został do swego pokojowego garnizonu w Tarnowskich Górach (koszary przy ul. Opolskiej), w którym stacjonował do 1939 roku.

W 1924 roku szwadron zapasowy pułku został dyslokowany z Warszawy do Bochni, w której stacjonował do 1939 roku.

W 1926 roku 3 szwadron został przeniesiony do Pszczyny, w której pozostał do sierpnia 1939 roku.

W latach 1924-1937 pułk wchodził w skład 5 Samodzielnej Brygady Kawalerii, a w latach 1937-1939 w skład Krakowskiej Brygady Kawalerii.

W 1938 roku na wniosek Sejmu Śląskiego pułk otrzymał nazwę wyróżniającą „Ułanów Śląskich”.

Pułk wziął udział w kampanii wrześniowej w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii (Armia „Kraków”).

1 września 1939 roku pułk wzmocniony 3 batalionem Obrony Narodowej „Tarnowskie Góry” zajmował pozycje osłonowe na północ od Tarnowskich Gór na linii Kalety – Koszęcin. Natomiast 3 szwadron 3 Pułku Ułanów, 1 września 1939 r. brał udział w walkach pod Bożą Górą[3][4]. W dniach 1-2 września pułk prowadził ciężkie walki z oddziałami niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej. 3 września, w związku z ogólnym położeniem całej Armii „Kraków”, rozpoczął odwrót w kierunku Pińczowa. 6 września pułk zajął pozycje obronne między Pińczowem a Buskiem, a następnego dnia w rejonie miejscowości Chotel Czerwony osłaniał kierunek Wiślicy. 8 września przekroczył Wisłę i podjął marsz w kierunku Baranowa, gdzie zajmuje pozycję broniąc przeprawy na Wiśle. Następnie wszedł w skład Grupy Operacyjnej gen. Sadowskiego i 12 września ubezpieczał ją w rejonie Tarnobrzega. 16 września pułk wziął udział w walkach o Tarnogród i nad rzeką Tanwią, a także w próbie opanowania Tarnawatki. 19 września pułk został rozbity w rejonie miejscowości Rogoźno, a jego dowódca został ranny. 20 września resztki pułku wraz z całą Krakowską Brygadą Kawalerii skapitulowały w lesie koło miejscowości Ulowo.

Pułk odtworzony został w 1944 roku, w konspiracji, w ramach Armii Krajowej, w rejonie Miechowa i Częstochowy, jako dywizjon w składzie 106 Dywizji Piechoty AK Ziemi Miechowskiej.

Dywizjon 3 Pułku Ułanów Śląskich kryp. „Kwiaciarnia”
1 szwadron kryp. „Tulipan”
2 szwadron kryp. „Malwa”
3 szwadron kryp. „Petunia”

3 Pułk Ułanów Śląskich PSZ na Zachodzie
Kolejne odtworzenie 3 Pułku Ułanów Śląskich miało miejsce 21 sierpnia 1944 roku w miejscowości San Basilio we Włoszech. Był to już pułk pancerny wchodzący w skład 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej. Powstał głównie z rozwinięcia skadrowanego pułku rozpoznawczego 7 Dywizji Piechoty.
Pułk nie wziął udziału w działaniach bojowych. Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii rozmieszczony został w Strood Park k. Londynu, Greater London. Od maja 1947 roku przebywał w Slinford, Sussex. Ostatnie święto pułkowe w mundurach, ale już przy znacznie uszczuplonych stanach, obchodzono 14 czerwca 1947 roku. We wrześniu 1948 pułk został rozformowany.

 

Święto pułkowe

Datę święta pułkowego zmieniano trzykrotnie. Po raz ostatni w 1938 roku.

– 16 października w rocznicę wręczenia sztandaru i nadania nieoficjalnej nazwy wyróżniającej w 1921 (w tym dniu święto obchodzono w latach 1922-1927)

– 23 września w rocznicę zdobycia mostu na Niemnie pod Druskiennikami w 1920 roku (w tym dniu święto obchodzono w latach 1928-1937)

– 14 czerwca w rocznicę nocnego wypadu i zdobycia miasteczka Łokiszyn vel Łohiszyn w 1919 roku. W tym dniu święto obchodzone jest również przez Ochotniczy Szwadron 3PU.

 

Dowódcy pułku:

płk Zygmunt Łempicki (14 XI 1917 – 12 II 1918)

rtm./płk Stefan Strzemieński (12 II – 3 VII 1918 i 13 X 1918 – 16 VII 1920)

mjr/płk Cyprian Bystram (17 VII 1920 – 1928)

mjr Czesław Kozierowski (p.o. VIII – X 1920)

ppłk/płk Kazimierz Żelisławski (I 1928 – III 1937)

ppłk/płk Czesław Chmielewski (III 1937 – IX 1939)

ppłk/płk Eugeniusz Święcicki (1944-1945)

ppłk/płk Jerzy Anders (1945-1947)

por./mjr AK K. Skierczyński ps. „Kruk” (1943-1945)

 

Struktura pułku i obsada personalna w 1945

dowódca pułku – ppłk Jerzy Anders

sztab :

zastępca – mjr Jan Zapolski

adiutant – por. Stanisław Drelinkiewicz

kwatermistrz – por. Kazimierz Żehaluk

oficer łączności – ppor. Józef Bienkiewicz

kapelan – ks. Roman Duda

lekarz pułku – ppor. lek. Jerzy Nowakowski

 

pododdziały:

 

dowódca szwadronu dowodzenia – rtm. Kazimierz Czekalski

dowódca 1 szwadronu – por. Ryszard Cieśliński

dowódca 2 szwadronu – por. Władysław Kaniak

dowódca 3 szwadronu – rtm. Kazimierz Chomiński

dowódca szwadronu rozpoznawczego – por. Janusz Kisielewski